Op IJburg, een nieuwe woonwijk in het IJmeer bij Amsterdam is geen gedenkplek voor 4 mei. Hier is niets gebeurd. Toch komt er vanuit de bewoners een behoefte om een eigen gedenkplek te maken. in het afgelopen half jaar heeft dat geleid tot een zoektocht naar aanknopingspunten, verhalen en het vormgeven van een monumentale plek.
Een gegeven was dat de straatnamen verwijzen naar fotografen die tijdens de oorlog leefden. Zouden er foto’s uit die tijd zijn? Jazeker! sterker nog, er blijkt een netwerk van fotografen en filmers te zijn geweest die er gezamenlijk naar streefden om het leven tijdens de bezetting te documenteren. Zij werkten samen onder de naam ‘De verborgen camera’, maar kenden elkaars namen vaak niet. Fotograferen in het openbaar was door de bezetters verboden, en hoe minder je van elkaar wist hoe veiliger dat was.
De foto’s van o.a. Cas Oorthuys, Emmy Andriesse, Marius Meijboom, Charles Breijer en Lydia Riezouw zetten ons oog in oog met de kenmerken van het leven in de oorlog: onderdrukking, bezetting, schaarste aan voedsel en brandstof, verzetswerk, vervolging, geweld op straat. De foto’s roepen vragen op: wat zie ik eigenlijk? Pas als je meer weet kun je het verhaal er bij vertellen.
In het Ed Pelsterpark op Ijburg staat nu het monument De ondergedoken camera. zes foto’s gemonteerd op twee knielbanken in de vormgeving van architect en monnik Dom van der Laan. de banken staan in de vorm van een V. de V van victorie, het gebaar dat mensen maakten om elkaar kracht te geven. De V van vrijheid, want door de moedige inzet van mensen in het verzet is onze vrijheid bevochten. Maar ook, zoals een paar kinderen die er over meedachten zeiden: de V van verdriet over de mensen die slachtoffer zijn geworden.
tijdens de dodenherdenking waren er veel mensen, en het was een mooie en waardige bijeenkomst. Maar misschien word ik nog het meest geraakt door er nu af en toe langs te lopen en gesprekjes met kinderen te hebben, en te merken hoe veel ze er toch van af weten, in te gaan op hun vragen. en dan vragen ze mij: heb jij de oorlog ook meegemaakt? Nee, zeg ik dan. Maar mijn oma wel, en zij vertelde er vaak over. Het was een heel belangrijke tijd, waarin mensen er achter komen dat we elkaar nodig hebben om vrij te zijn.
Marcel Elsenaar
Het monument is gemaakt als samenwerking tussen Lidewij Lenders ( architect), Marc Steeman(meubelmaker) en Marcel Elsenaar (concept en foto’s).